به گزارش واحد خبر روابط عمومی دانشگاه حضرت معصومه(س)، دکتر پویان فخاریان در آیین گرامیداشت روز پژوهش که با حضور اساتید، پژوهشگران و دانشجویان در دانشگاه حضرت معصومه(س) برگزار شد، با اشاره به تأکید مقام معظم رهبری بر لزوم قرار گرفتن جمهوری اسلامی ایران در جمع ۱۰ کشور برتر دنیا در حوزه هوش مصنوعی، این فناوری را یکی از مؤثرترین مؤلفه‌ها در اداره آینده جهان دانست و گفت: هوش مصنوعی نقشی تعیین‌کننده در آینده علم و پژوهش خواهد داشت و عقب‌ماندن از این حوزه می‌تواند پیامدهای جدی برای نظام علمی کشور به همراه داشته باشد.

وی با اشاره به تعبیر اندرو انگ مبنی بر اینکه «هوش مصنوعی برق جدید است»، افزود: همان‌گونه که فناوری برق همه ابعاد زندگی بشر را متحول کرد، هوش مصنوعی نیز در حال ایجاد تحولی بنیادین در آموزش، پژوهش و تولید علم است و پژوهشگرانی که توانایی استفاده حرفه‌ای از این ابزارها را داشته باشند، از مزیت رقابتی قابل توجهی برخوردار خواهند شد.

دکتر فخاریان با استناد به داده‌های استخراج‌شده از پایگاه اسکوپوس، از رشد چشمگیر مقالات مرتبط با هوش مصنوعی پس از معرفی ChatGPT در نوامبر ۲۰۲۲ خبر داد و اظهار داشت: استفاده از مدل‌های زبانی بزرگ در حوزه‌های مختلف علمی، به‌ویژه علوم انسانی، اجتماعی، مهندسی و پزشکی، روندی فزاینده و شتابان داشته است.

وی در ادامه با معرفی «Scopus AI» به‌عنوان یکی از ابزارهای نوین پژوهشی بیان کرد: این سامانه که به‌تازگی به پایگاه اسکوپوس افزوده شده، امکان طراحی مسیر پژوهش، استخراج کلیدواژه‌های تخصصی، شناسایی پژوهشگران برتر، تحلیل روندهای پژوهشی و پیشنهاد جهت‌گیری‌های آینده تحقیق را فراهم می‌کند و می‌تواند در تدوین پروپوزال‌ها و نگارش مقالات مروری نقش مؤثری ایفا کند.

این پژوهشگر با تأکید بر محدودیت‌های هوش مصنوعی تصریح کرد: ابزارهای هوش مصنوعی منبع علمی مستقل محسوب نمی‌شوند و مسئولیت نهایی صحت داده‌ها، تحلیل‌ها و نتایج منتشرشده همواره بر عهده پژوهشگر است. هوش مصنوعی باید به‌عنوان دستیار پژوهشی مورد استفاده قرار گیرد، نه نویسنده، داور یا تصمیم‌گیر اصلی.

دکتر فخاریان با اشاره به انتشار «راهنمای استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی در پژوهش» توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، بر اصل شفافیت و خوداظهاری تأکید کرد و گفت: اعلام نوع و هدف استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی، رعایت الزامات اخلاقی، پرهیز از تولید داده‌های ساختگی، جعل یا تحریف منابع و احترام به حقوق مالکیت فکری از مهم‌ترین اصول مطرح‌شده در این راهنماست.

وی در پایان با اشاره به افزایش موارد سلب اعتبار مقالات علمی (Retraction) در سال‌های اخیر خاطرنشان کرد: رعایت اخلاق پژوهش، آموزش مستمر پژوهشگران و استفاده مسئولانه از فناوری‌های نوین، نقش مهمی در ارتقای کیفیت تولیدات علمی و صیانت از اعتبار علمی کشور ایفا می‌کند.